Lam Nguyen
- Nov 22, 2021
- 4 min read

NGƯỜI THẦY.

“When the pupil is ready, the Master appears”. (Khi tín đồ sẵn sàng, Người Thầy sẽ xuất hiện).

Tuyên ngôn của Thông Thiên Hội (The Theosophical Society) hồi đầu thế kỷ 20 ở Hoa Kỳ phản ánh mối quan hệ thầy và trò tuy nhuốm màu tôn giáo.

Truy xa hơn nữa ta biết ý niệm này được ghi lại bởi Mabel Collins (1851 - 1927), nhà văn người Anh chuyên dòng tiểu thuyết siêu nhiên, một hội viên của Hội. Bà viết trong cuốn “Light on the Path”, ấn bản năm 1886 như này:

“For when the disciple is ready the Master is ready also”. (Khi môn đệ đã sẵn sàng, Người Thầy cũng sẽ sẵn sàng).

Đây được cho là phiên bản đầu tiên của tuyên ngôn nói trên*.

Một trong các nghĩa của chữ “tôn/tông” (宗) trong từ “tôn giáo” là “trường” (school) và ở những ngôi trường thế này người thầy hẳn là người giảng giải, đưa đường, chỉ lối. Để gặp được bậc tông chủ là thầy, mỗi học trò phải có nơi mình sự khát khao, cầu thị. Khi họ ngưỡng vọng hết lòng thì người dẫn lối “tình cờ” xuất hiện. Họ đã cầu, tất sẽ ứng – phải chăng?

Đâu đó thập niên 60, nhà thành ngữ học người Mỹ William Arthur Ward (1921-1994) từng viết:

“The mediocre teacher tells. The good teacher explains. The superior teacher demonstrates. The great teacher inspires”. (Thợ dạy chỉ nói, thầy giỏi giảng giải, thầy xuất chúng chứng minh, thầy vĩ đại truyền cảm hứng).

Tư duy trác tuyệt cùng những cách ngôn truyền cảm hứng đã giúp William A. Ward thành một trong số những nhà văn Mỹ được trích dẫn nhiều nhất.

William A. Ward, dù không đứng dạy một ngày, nhưng phảng phất bóng dáng người thầy. Cách người ta lan tỏa lời ông, trên hết là tư tưởng và cách ông nhìn những người thầy, ta thấy ông là người thầy vĩ đại.

“Thầy vĩ đại truyền cảm hứng”.

Khi được hỏi mình muốn tạo ảnh hưởng lên thế giới này thế nào thì Neil deGrasse Tyson, một trong số những nhà vật lý thiên văn kiệt xuất của nhân loại, chia sẻ:

“My impact would be, people learn from me in a way that they are empowered by what I taught them. So that when they think of what they learned from me they no longer think of me. They think of their own base of understanding of how this world works, and so that I become IRRELEVANT”.

(Ảnh hưởng tôi muốn tạo ra ấy là khi mọi người học từ tôi họ được trao quyền bởi những gì tôi đã dạy. Bằng cách này thì khi họ nghĩ về những gì đã học, họ sẽ không còn nghĩ đến tôi mà thay vào đó họ dựa vào nền tảng tri kiến của riêng mình để hiểu cách thế giới vận hành. Khi đó, có hay không có tôi cũng không còn quan trọng nữa).

Neil deGrasse Tyson, thầy của rất, rất nhiều người, thú vị thay, lại không nhận mình là thầy. Lý tưởng của ông là ở sự trao quyền, trao truyền để học trò của mình tự do phát triển bởi với Neil “có hay không có tôi không còn quan trọng nữa”.

Mình đã gặp và được học những người thầy như vậy. Mình thọ giáo từ cách dạy như tông chủ một tông hoặc không phải qua trường lớp như William A. Ward đã từng. Nhưng may mắn nhất là mình có những người thầy đến rồi đi mà không cần mình nhớ ân, hoàn trả. Họ là những người đã chỉ cho mình ý nghĩa thực sự của “có hay không có tôi không còn quan trọng nữa”.

Những tháng ngày làm "thợ dạy" vừa qua mình gắng thực hành theo thuyết ấy. Mình thường dọa các bạn học viên như cách Bồ Đề tổ sư nghiêm cấm Ngộ Không “tuyệt đối không được nói ta là sư phụ nhà ngươi” lúc đuổi anh khỉ khỏi đạo quán. Chẳng phải mình sợ trách nhiệm hay bởi dạy sai mà mình muốn các bạn hiểu tri kiến của mình hay hiểu biết của những người thầy không phải là giới hạn của các bạn đấy thôi. Mình đã trao quyền, đã sẻ chia những gì mình biết. Phần các bạn? Hãy vươn mình sải cánh bay xa, hãy kiến tạo những chân trời, có cho mình những đốn ngộ hoặc kiến giải riêng. Khi ấy, mình ít nhiều cũng thấy vui vui.

Với lời dẫn đầu bài, mình còn tìm được biến thể nữa từ một người “thầy” lâu này mình thường tham vấn – Google. “Ngọn đuốc” lúc này đang ở mỗi học sinh.

“When the student is ready the teacher will appear. When the student is TRULY ready, the teacher will disappear”. (Khi người học sẵn sàng, người thầy sẽ hồi đáp. Khi người học thật sự sẵn sàng, người thầy sẽ yên lòng thoái ẩn về sau).

Riêng cá nhân mình, những cô, thầy mình đã thụ ân sẽ chẳng bao giờ đi vào quên lãng dù bản thân mình có sẵn sàng và dạn dĩ đến đâu.

Mừng ngày Nhà giáo Việt Nam!

20/11/2021.

Ảnh từ Internet.

Chú thích:

(*): tranh luận về "When the student is ready, The Master appears".

Tất cả những đoạn chuyển ngữ in nghiêng và trong ngoặc là của người viết.

NGƯỜI THẦY.

Recent Posts

Subscribe Form